El miaj plej ŝatataj poetoj/kantistoj, estas la Franclingva kantisto Hubert-Félix Thiéfaine. Unu el miaj unuaj tradukprovoj en Esperanton estas kanto de li, Annihilation (Detruo), kiun mi publikigis en la forumoj de Lernu! (sed ne memoras ekzakte kie).
.JPG)
Liaj tekstoj estas tre malfacile tradukeblaj, ĉar li multege ludas kun la vortoj. Ne por ŝerci, eĉ se liaj tekstoj estas kelkfoje amuzaj, sed por doni al ili plurajn sencojn. Plie, li uzadas metaforojn. Li estas ankaŭ malfacile tradukebla tutsimple ĉar, eĉ en la Franca, oni ne ĉiam scias ekzakte kion diras li! Li pli serĉas disdoni bildojn ol sencojn. Ankoraŭ plie, li ne ludas nur kun la vortoj, li ludas ankaŭ kun la lingvo, kaj uzadas slangon. Por tiuj kiuj scipovas la Francan, kiel traduki:
Doucement les filles faut pas flipper(Dies olé sparadrap Joey)? Se mi nur diras:
La bidoche est faite pour saigner !
Mallaŭte knabinoj ne timumi perdas preskaŭ plene la forton de tiuj du versoj.
La karno estas farita por sangadi!
Sed ofte, la potenco de liaj versoj estas laŭ mi pli internaciaj, kiel kiam li parolas pri tiuj (en Les dingues et les paumés) kiuj serĉas «alkroĉi rigardon al iliaj okulŝminko» («essayant d’accrocher un regard à leur khôl»). Ja «khôl»-n (nigra ŝminkaĵo por la okuloj) mi ne scias kiel traduki, sed estas pli vortara problemo ol traduka. Sed la bildo! Kia bildo! La ŝminkaĵo estas kiel tabulo «alfiksi animon tie ĉi»…
Li ankaŭ estas internacia per sia kulturo. Li skribas citante. Li prenas vortojn, frazojn, temojn, … ĉe la poetoj, verkistoj kaj filmistoj kiujn li ŝatas, kaj li remiksas ĉion en novan formon, kun nova senco, sed portante ankoraŭ fone iliajn originalajn sencojn. Estas granda poeta tradicio, kiun oni povus nomi «cento». Kaj li ne havas nur Francan kulturon, li ankaŭ citas Germanoj, Britoj, Usonanoj, Rusoj, … Se vi scipovas la Francan, aŭskultu tiun unuhoran prelegon: «“Ŝakristo de anamnezoj”: ĉirkaŭ la poezia projekto de Hubert-Félix Thiéfaine» de la Prino Françoise Salvan-Renucci: ŝi bone eksplikas tion.
Muzike (ĉar se mi vidas lin ĉefe kiel poeto, li ankaŭ estas kantisto), li havis dum lia granda kariero (lian unuan albumon publikigis li en 1978) plurajn stilojn, sed preskaŭ ĉiam estas roko. Mi iam parolos tie ĉi pri lia kariero kaj pri ĉiuj liaj albumoj. Sed hodiaŭ, mi volas nur prezenti al vi provon de traduko de unu el liaj kantoj, publikigita en la albumo «Alambic/Sortie-sud» je 1984. Estas la plej nigra el liaj albumoj, ege inspirita de la «Coldwave» muzik-stilo. Se vi ne timas nigrecon, daŭrigu…
Jen la Franca teksto de la kanto, kiun mi tradukos ĵus poste:
Femme de Loth
J’écoute siffler le vent à 11500 mètres
Pendant que ma voisine clignote sur mon vu-mètre
Et j’imagine son cri, ses crimes et ses dentelles,
Et j’imagine son cri…Moi qui m’croyais gazé v’là que j’déconne pour elle !
Météo-sex-appeal, en matant la dérive
Du Sèvres-Babylone correspondance Ninive
Et je change à Sodome, à Gomorrhe j’ouvre un pack
Avant de me tirer de c’putain d’Eden-Park !Ne te retourne pas,
Ne te retroune pas.J’ai ma bombe à étrons et j’ai mes droits de l’homme,
Et j’ai ma panoplie de pantin déglingué.
Et j’ai ces voix débiles qui m’gueulent dans l’hygiaphone :
« Ne vous retournez pas, la facture est salée ! »Ne te retourne pas, lady…
Prends tes distances…La terre joue au bingo sa crise d’adolescence,
La terre joue au bingo sa crise d’adolescence !Nous sommes les naufragés dans cet avion-taxi
Avec nos yeux perdus vers d’autres galaxies.
Nous rêvons d’ascenseurs au bout d’un arc-en-ciel
Où nos cerveaux malades sortiraient du sommeil.Ne te retourne pas…
Jen nun la iom laŭlitera tradukprovo, ne hezitu kritiki ĝin se vi scipovas la Francan:
Edzino de Lot
Mi aŭskultas la venton sibli je 11500 metroj
Dum mia najbarino blinkas sur mia vu-metro1
Kaj mi imagas ŝian krion, ŝiajn krimojn kaj ŝiajn puntaĵojn,
Kaj mi imagas ŝian krion…Mi kiu kredis ke mi estas gasita jen mi misas por ŝi!
Meteo-sex-appeal rigardante la direktalon2
De la Sèvres-Babilono, korespondo ĉe Ninivo
Kaj mi ŝanĝas ĉe Sodomo, ĉe Gomoro mi malfermas aron3
Antaŭ ol foriri el tiu feka Eden-Park!Ne returniĝu vi,
Ne returniĝu vi.Mi havas mian bombon je fekaĵoj4 kaj mi havas miajn homajn rajtojn,
Kaj mi havas mian panoplion de tirpajaco rompita.
Kaj mi havas tiun stultajn voĉojn, kiuj al mi krias en la Hygiaphone5:
«Ne returniĝu vi la fakturo estas multekosta6!»Ne returniĝu vi, lady…
Prenu viajn distancojn…La tero ludas binge, sian adoleskan krizon,
La tero ludas binge, sian adoleskan krizon!Ni estas la ŝiprompiĝuloj en tiu aviadil-taksio,
Kun niaj okuloj perditaj kontraŭ aliaj galaksioj.
Ni revas pri liftoj fine de ĉielarko
Kie niaj malsanaj cerboj eksteriĝus el dormo!Ne returniĝu vi…
Kaj jen, provo ankoraŭ pli malfacila, kantebla versio en Esperanto:
Edzino de Lot
Mi aŭskultas la venton, sibli avialte,
Dum mia najbarin’ blinkas miavide.
Mi imagas ŝiajn krion, krimojn kaj puntaĵojn.
Mi imagas ŝian krion…Mi ŝajnis vakcinan jen mi fuŝas por ŝi!
Meteo-sex-appeal, vaston rigardante,
De la Sèvres-Babilon’, halto ĉe Ninivo.
Mi ŝanĝas ĉe Sodom’, ĉe Gomor’ mi drinkas,
Antaŭ ol iri for la fekan Eden park!Ne returniĝu vi,
Ne returniĝu vi!Kun mia neŭtralbomb’, kaj la homaj rajtoj
Mi havas panoplion de rompita pup’,
Kaj la ŝtultaj voĉoj, krias trans la vitro:
«Ne returniĝu vi aŭ pretiĝu salti!»Ne returniĝu vi, lady…
Kaj foriru…La ter’ ludas binge, la pubertan krizon,
La ter’ ludas binge, la pubertan krizon!Ŝiprompiĝuloj, en aviadil-taksi’
Kun okuloj perditaj ĉe alia galaksi’
Ni revas pri liftoj, fine de ĉielark’
Kie niaj cerbaĉoj forirus dormon!Ne returniĝu vi…
Vi eble rimarkis ke, en la Franca teksto, estas ĉiam aleksandroj. Mi provis konservi tion, sed kelkfoje la hemistikoj ne estas ekzakte kie, ili estu normale. Mi ne pretendas esti poeto, estas nur provo de diletantulo.
Vi povas nun ludi iom serĉante kiam kaj kial mi malproksimigis mian tekston de la originala. Kaj vi povas kritiki kaj proponi pli bonajn tradukojn!
1: vu-metro estas ilo montrante gradon de aŭdeblan signalon. Vd. nacilingvajn artikolojn de Vikipedio. Sed vu (por la Angla «volume unit») en la Franca estas ankaŭ «vu», el la verbo «voir», kiu signifas «vidi».
2: La Franca vorto «dérive» signifas direktalon, direktilon kaj drivon. Kontraŭaj sencoj…
3: Aro da biero, probable (pack [de bière]).
4: Franca vortludo inter «bombe à étrons» kaj «bombe à neutrons» (bombo je fekaĵoj kaj bombo je neŭtronoj). La timo de la Bombo, kun majuskla b, estas ofta temo ĉe li (ni estas en 1984…).
5: Mi ne scias ekzakte kiel traduki «hygiaphone». Kelkfoje bildoj valoras pli ol tekstoj, do jen ligilo al blido de «hygiaphone»-oj.
6: Netradukebla vortludo. En la Biblio, la edzino de Lot estis aliformiĝita en sala statuo. Kaj en la Franca, diri ke la fakturo estas sala, estas ke la fakturo estas multejosta.
Traduki kanzonon estas ege malfacile. Vi donis al vi grandegan defion.
RépondreSupprimerNoto: oni timas, oni ne timiĝas...
Ja estas malfacile, sed estas ankaŭ amuza ^^. Mi ege pli bone komprenas la kanzonon nun, ĉar mi devis studi la tekston por traduki. Ĉu vi pensas ke mi sufiĉe bone sukcesis?
SupprimerDankon pro la noto, mi korektas.
Dankegon pri viaj tradukoj ! Ankaŭ mi ŝatas tiu ĉi franca kantisto, jam mi havas multajn diskojn el Thiéfaine :-)
RépondreSupprimerAmike kaj ĝis !
Belega! Dankon!
RépondreSupprimer